വ്യാഴത്തിന്റെ (Jupiter) ഉപഗ്രഹമായ Io-യിൽ, മഞ്ഞിനടിയിൽ പരക്കുന്ന ലാവ ഉയർന്ന മൺകൂനകളുടെ നിലത്തിന് കാരണമായേക്കാം. മുമ്പ് കരുതിയിരുന്നതിനേക്കാൾ മറ്റ് ലോകങ്ങളിൽ മൺകൂനകൾ കൂടുതൽ സാധാരണമായിരിക്കാമെന്നാണ്, Nature Communication-നിൽ ഏപ്രിൽ 19 ന് വിവരിച്ച കണ്ടെത്തൽ സൂചിപ്പിക്കുന്നത്. "ചില അർത്ഥത്തിൽ, ഇവ മറ്റു ലോകങ്ങളിൽ കൂടുതൽ പരിചിതമായി കാണപ്പെടുന്നു. എന്നാൽ, അതിനെക്കുറിച്ച് കൂടുതൽ ചിന്തിക്കുമ്പോൾ അവ കൂടുതൽ വിചിത്രമായി തോന്നുന്നു," എൻജെയിലെ പിസ്കറ്റവേയിലെ റട്‌ജേഴ്‌സ് യൂണിവേഴ്‌സിറ്റിയിലെ ഗ്രഹ ശാസ്ത്രജ്ഞനായ ജോർജ്ജ് മക്‌ഡൊണാൾഡ് പറയുന്നു.


പൊട്ടിത്തെറിക്കുന്ന അഗ്നിപർവ്വതങ്ങളാൽ തിങ്ങിനിറഞ്ഞ ഒരു ലോകമാണ് Io, വ്യാഴത്തിന്റെയും അതിന്റെ മറ്റ് ചില ഉപഗ്രഹങ്ങളുടെയും ഗുരുത്വാകർഷണ ശക്തികൾ Io-യെ വലിച്ച് താപം സൃഷ്ടിക്കുന്നു. ഏകദേശം 20 വർഷം മുമ്പ്, ശാസ്ത്രജ്ഞർ Io-യുടെ ചലനാത്മകമായ ഉപരിതലത്തിൽ മറ്റൊരു തരം സവിശേഷത റിപ്പോർട്ട് ചെയ്തു - hummocky ridges. സവിശേഷതകൾ മൺകൂനകളോട് സാമ്യമുള്ളതാണ്, പക്ഷേ അത് അങ്ങനെയാകില്ല, ശാസ്ത്രജ്ഞർ ന്യായവാദം ഉന്നയിക്കുന്നു, കാരണം Io-യുടെ അന്തരീക്ഷം കാറ്റിന് ഒരു മൺകൂനയെ ഉണർത്താൻ കഴിയാത്തത്ര നേർത്തതാണ്.


എന്നാൽ സമീപ വർഷങ്ങളിൽ, comet 67P, pluto എന്നിവയിൽ മൺകൂന പോലുള്ള സവിശേഷതകൾ കണ്ടെത്തി, ഇവയും കട്ടിയുള്ള അന്തരീക്ഷം ഇല്ലാത്ത ഗ്രഹങ്ങളാണ്. ആ അന്യഗ്രഹ ഡൺസ്‌കേപ്പുകളിൽ നിന്ന് പ്രചോദനം ഉൾക്കൊണ്ട്, മക്‌ഡൊണാൾഡും അദ്ദേഹത്തിന്റെ സഹപ്രവർത്തകരും Io-യുടെ നിഗൂഢമായ മുഴകളുടെ കാര്യം വീണ്ടും സന്ദർശിച്ചു. ചന്ദ്രന്റെ മൺകൂനകൾ ശിൽപം ചെയ്യാൻ അവർക്ക് ആവശ്യമായത് ഏതെങ്കിലും തരത്തിലുള്ള വായുവിലൂടെയുള്ള ശക്തിയായിരുന്നു.


ഭൂമിയിൽ, ഉരുകിയ പാറകളുടെ ഒഴുക്ക് ജലാശയങ്ങളുമായി ഏറ്റുമുട്ടുമ്പോൾ നീരാവിയുടെ ശക്തമായ സ്ഫോടനങ്ങൾ സംഭവിക്കുന്നു. Io-യിൽ ജലം കാണുന്നില്ലെങ്കിലും സൾഫർ ഡയോക്സൈഡ് മഞ്ഞ് വ്യാപകമാണ്. അതിനാൽ, ലാവ സാവധാനത്തിൽ ഒരു മഞ്ഞ് പാളിയിലേക്ക് ഒഴുകുമ്പോൾ, സൾഫർ ഡയോക്സൈഡ് വാതകത്തിന്റെ ജെറ്റ് മഞ്ഞിൽ നിന്ന് പൊട്ടിത്തെറിക്കാൻ കഴിയുമെന്ന് ശാസ്ത്രജ്ഞർ അനുമാനിക്കുന്നു. ആ ജെറ്റുകൾക്ക് പാറയുടെയും മറ്റ് വസ്തുക്കളുടെയും അവശിഷ്ടങ്ങൾ പറത്താനും മൺകൂനകൾ രൂപപ്പെടുത്താനും കഴിയും.


കുറഞ്ഞത് 10 സെന്റീമീറ്റർ തണുപ്പിനടിയിൽ കുഴിച്ചിട്ടിരിക്കുന്ന ലാവാ പ്രവാഹം, ചില മഞ്ഞുവീഴ്ചയെ ചൂടുള്ള നീരാവി പോക്കറ്റുകളായി മാറ്റുമെന്ന് ഗവേഷകർ കണക്കാക്കുന്നു. ആവശ്യത്തിന് നീരാവി അടിഞ്ഞുകൂടുകയും, മഞ്ഞുവീഴ്ചയുടെ ഭാരവുമായി പൊരുത്തപ്പെടുന്നതിനോ അതിനെ മറികടക്കുന്നതിനോ ആവശ്യമായ മർദ്ദം ഉയരുമ്പോൾ, മണിക്കൂറിൽ 70 കിലോമീറ്ററിലധികം വേഗതയിൽ നീരാവി പൊട്ടിത്തെറിച്ചേക്കാം. ഈ പൊട്ടിത്തെറികൾക്ക് 20 മൈക്രോമീറ്റർ മുതൽ 1 സെന്റീമീറ്റർ വരെ വ്യാസമുള്ള ധാന്യങ്ങളെ മുന്നോട്ട് നയിക്കാൻ കഴിയുമെന്ന് സംഘം കണക്കാക്കുന്നു. NASA-യുടെ ഇപ്പോൾ പ്രവർത്തനരഹിതമായ ഗലീലിയോ പ്രോബ് ശേഖരിച്ച Io-യുടെ ഉപരിതലത്തിന്റെ ചിത്രങ്ങൾ വിശകലനം ചെയ്യുമ്പോൾ, ലാവാ പ്രവാഹങ്ങൾക്ക് മുന്നിൽ മൺകൂനകൾക്ക് മുകളിലൂടെ പുറത്തേക്ക് പ്രസരിക്കുന്ന വസ്തുക്കളുടെ ഉയർന്ന പ്രതിഫലന സ്ട്രീക്കുകൾ വെളിപ്പെടുത്തി.